Beskidzkie doliny Sądecczyzny i okolic Gorlic słyną nie tylko ze swych uroków krajobrazowych. Kryją się tu niezwykłe skarby architektury drewnianej – maleńkie, łemkowskie cerkiewki. Filigranowe bryły, piętrzące się w kilku poziomach cebulaste, barokowe hełmy (często wykonane z drewnianych gontów), kute, misternie zdobione żelazne krzyże, wieńczące szczyty wieżyczek – wszystko to czyni z nich budowle niemal bajkowe. Dzięki niektórym elementom cerkwie te są podobne do drewnianych kościółków z Pogórza czy innych części Małopolski, lecz jako całość absolutnie unikatowe. Istnieje zresztą kilka typów cerkwi w Beskidzie Sądeckim i Niskim, lecz tylko jeden z nich jest specyficznym wytworem lokalnej kultury ludowej: to tzw. zachodniołemkowskie cerkwie drewniane.
Klasyczna świątynia greckokatolicka Łemków jest zbudowana w podstawowym zarysie zgodnie z wymogami wschodniej liturgii, tj. w układzie trójdzielnym. Od wschodniej strony stoi niewielkie prezbiterium (lub raczej pomieszczenie ołtarzowe), w środku – najobszerniejsza nawa (naos), od zachodu zaś babiniec, przez który wchodzi się do wnętrza. Łemkowskie cerkiewki drewniane wzniesione są w konstrukcji zrębowej, z grubych bali zakładanych w narożnikach. Wyżej budowano pozorne kopuły, nad którymi wznoszono wysokie, łamane dachy. Na wzór kościołów katolickich stawiano na nich wieżyczki z cebulastymi hełmami i pozornymi latarniami, pierwotnie kryte gontem, który z czasem coraz częściej zastępowano blachą. Także na wzór kościołów, nad babińcem stawiano wieżę o konstrukcji słupowej z izbicą, również zwieńczoną barokowym hełmem. W ten sposób powstawała budowla o malowniczej bryle, jakby piętrzącej się coraz wyżej ku niebiosom.
Z czasem sposób budowy został uproszczony – rezygnowano z kopuł krytych dachem łamanym, na rzecz płaskiego stropu i dachu dwuspadowego, wydłużano nawę. Dzięki temu późniejsze cerkwie, zwłaszcza XIX-wieczne, coraz bardziej przypominały z zewnątrz kościoły katolickie. Wciąż jednak odmienne pozostawało trójdzielne wnętrze, przede wszystkim dzięki ikonostasowi. Ta ozdobna ścianka, oddzielająca nawę od części ołtarzowej, ma zawsze podobny schemat kompozycyjny z licznymi ikonami i trojgiem drzwi.
Najcenniejsze, klasyczne cerkiewki zostały docenione w świecie. Najstarszą ze wszystkich zachowanych w Beskidach, znajdującą się w Powroźniku, a także świątynie w Kwiatoniu, Owczarach i Brunarach Wyżnych wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Startseite
Menu
Spielen Sie
